аркылы

аркылы
I 1. прил.
1) попере́чный

аркылы өрлек — попере́чная ба́лка

аркылы урам — попере́чная у́лица

аркылы сызыклар — попере́чные ли́нии

аркылы кисем — попере́чное сече́ние

аркылы бизәкле галстук — га́лстук с попере́чными узо́рами

2) в знач. нареч. аркылыга в попере́чине

буйга да, аркылыга да бер диярлек — почти́ одина́ково и в длину́, и в попере́чнике

3) в знач. сущ. аркылысы попере́чник, попере́чный разре́з; в попере́чнике, в попере́чном разре́зе (сече́нии)

аркылысын үлчәү — изме́рить попере́чник

аркылысы да, буе да бертигез — у него́ и попере́чник, и длина́ одина́ковы; он одина́ков и в длину́, и в попере́чнике

чокырның аркылысы - дүрт, тирәнлеге өч метр — я́ма в попере́чнике - четы́ре, в глубину́ три ме́тра

2. нареч.
1) обычно аркылыга поперёк

аркылы басу — стать поперёк

баланы диванга аркылы яткыру — уложи́ть ребёнка на дива́н поперёк

тау буйларын аркылыга сөрү — распа́хивать скло́ны гор поперёк

пыяла аркылыга ярылган — стекло́ тре́снуло поперёк

2) наперере́з (чему)

агымга аркылы йөзү — плыть наперере́з тече́нию

3) вширь; в ширину́

аркылыга үлчәү — изме́рить в ширину́

елга аркылыга җәелгән — река́ разлила́сь вширь

аркылыга (аркылы) үсә башлаган шәһәр — го́род, кото́рый стал расти́ вширь

- аркылы ату
- аркылы балта
- аркылы да торкылы
- аркылы кисеп чыгу
- аркылыга кисеп чыгу
- аркылы кисеп үтү
- аркылыга кисеп үтү
- аркылы кисү
- аркылыга кисү
- аркылы кичү
- аркылыга кичү
- аркылы пычкы
- аркылы сикерү
- аркылы ташлау
- аркылы чыгу
- аркылы чыгу урыны
- аркылы ыргыту
- аркылыга да, буйга да
- аркылыга үтү
- аркылыга узу
- аркылыга чыгу
••

аркылы җәелү — см. аркылыга җәелү

аркылыга җәелгән — ирон. разда́лся вширь прост. (о толстом человеке)

аркылы сикерү — распоя́сываться/распоя́саться, разну́здываться/разнузда́ться (о самодурах, молодчиках и т. п.)

аркылы сызык — разг.; эвф. крест

аркылыга да, буйга да йөреп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1), 3)

аркылы дан буйга әйләнеп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1)-4)

аркылыдан буйга үтү (узу) — см. аркылыга-буйга 1), 3)

аркылыны буйга (да) алып салмау — см. аркылы ятканны буйга алып салмау

аркылысыннан көн (көн яктысы, күрше авыл) күренә — ирон. наскво́зь вида́ть (ви́дно, просве́чивает), че́рез него́... ви́дно (вида́ть) всё; прозра́чный (слишком тонко нарезанные ломтики, прозрачная материя, очень жидкий чай и т. п.)

аркылыга үсү — см. аркылыга җәелү 1), 2)

- аркылы төшү
- аркылыга җәелү
- аркылы ятканны буйга алып салмау
II послелог
1) через (что-л., кого-л.)

урам аркылы чыгу — переходи́ть че́рез у́лицу

ишек аркылы сөйләшү — разгова́ривать че́рез дверь

кеше аркылы бирү — переда́ть че́рез тре́тьего (челове́ка)

2) сквозь (что-л., кого-л.)

карасы кәгазь аркылы үткән — черни́ла прошли́ сквозь бума́гу

томан аркылы күренми — сквозь тума́н не ви́дно

халык төркеме аркылы узу — пробира́ться сквозь толпу́

3) поперёк (чего)

канау аркылы салынган такта — доска́, поло́женная поперёк кана́вы

4) по (чему)

телефон аркылы хәбәр итү — сообщи́ть по телефо́ну

5) посре́дством (чего-л.), при посре́дстве, че́рез; чрез книжн.; путём (чего) (установить связь с кем, чем); по ли́нии (чего, чьей)

чагыштыру аркылы аңлау — постига́ть посре́дством (путём) сравне́ния


Татарско-русский словарь, 56000 слов, 7400 фразеологических выражений. - Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова. 2007.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Полезное


Смотреть что такое "аркылы" в других словарях:

  • аркылы — I. 1. рәв. Нәр. б. иңе, киңлеге буенча; буйны иңгә кисеп үтә торган юнәлештә 2. с. Буйны иңгә кисеп үтә торган юнәлештә беркетелгән, куелган, эшләнгән. и. Иң, киңлек аркылысы буена тиң. АРКЫЛЫ БАЛТА – Балта эшендә ырмау ясау өчен кулл. тор. корал …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • аркылы-торкылы — рәв. 1. Бер берсенә аркылы итеп, берсе өстенә икенчесен атландырып 2. Тәртипсез рәвештә, ничек эләкте шулай; төрле юнәлештә, берсе өстенә берсе туры килеп …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • чалмашу — Аркылы торкылы килү, берсе икенчесенә аркылы килү (аяк, кул һ. бл.) …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • бәлҗә — Аркылы балта; уймыр …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • чатлама — Аркылы кисешкән яки чат ясап аерылган ике нәрсә, шулай ясалган әйбер яки деталь …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • швеллер — Аркылы кисеме П хәрефе сыман булган тимер борыс …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • әвернә — 1. Бер берсенә аркылы куеп тоташтырылган, ныгытылган ике борыс, планка һ. б. ш.. Гомумән, тәре формалы әйбер 2. Киләпле җепне йомгакка ураганда кулл. тор. , аркылы ике тактаны әйләнерлек итеп урнаштырып эшләнгән җайланма. ӘВЕРНӘ АГАЧЫ – Киләпле… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • җепсә — и. 1. Сосада шүрене урнаштыру торган таякчык; шүре күчәре. диал. Тәгәрмәч теше, киги 2. Өй яки каралты кыегында түбә такталарын беркетү өчен бәпкәләргә аркылы кагылган агач. Гомумән берничә тактадан ясалган әйбердә (койма, капка һ. б.) такталарны …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • чалырлык — Терлекне суйганда муенның киселә торган урындагы сөяге. II. ЧАЛУ – 1. Бер берсенә аркылы кую, аркылы китереп кую; берсен икенчесе өстенә кую (аякларны) 2. Көрәшкәндә, басып торганда яки атлап, йөгереп барганда кемне дә булса егу өчен аның аягына… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • бау — и. 1. Бәйләү, буу өчен кулл. торган, ишелеп яки үрелеп ясалган озын әйбер. Шуңа охшаш нәрсәләр: тасма, каеш һ. б. 2. күч. Бауга яки шнурга һ. б. тезелгән тезем бер бау суган. Бау белән билгеле бер үлчәмдә аерып аерып бәйләнгән утын, печән һ. б. 3 …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • иләү — I. ф. Онны көрпәдән аерып алу өчен иләк аркылы үткәрү. Бөртекле ашлык, вак таш яки комны чистарту, сортларга аеру өчен иләк аркылы үткәрү 2. күч. Берәр эшне, мәсьәләне, кешене кат кат, төрле яклап, җентекләп тикшерү 3. күч. Күп киеп, файдаланып… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»